Bệnh hen suyễn có chữa được không? Cách phòng ngừa và điều trị

Theo báo cáo năm 2019, hen suyễn ảnh hưởng đến khoảng 262 triệu người trên thế giới và liên quan đến 455.000 ca tử vong. Những con số này phản ánh gánh nặng y tế đáng kể do bệnh gây ra, đây là bệnh thuộc nhóm không lây nhiễm nhưng phổ biến hiện nay. Sau đây hãy cùng tìm hiểu về bệnh hen suyễn giảm thiểu biến chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Tổng quan về bệnh hen suyễn

Hen suyễn hay hen phế quản là một bệnh lý mãn tính của phổi, xảy ra ở mọi lứa tuổi, do tình trạng viêm và co thắt các cơ quanh đường thở gây cản trở quá trình hô hấp. Bệnh khiến người bệnh gặp khó khăn khi thở và có thể dẫn đến các cơn hen cấp tính nếu không được kiểm soát đúng cách.

Các triệu chứng hen suyễn rất đa dạng và có thể xuất hiện theo từng đợt, bao gồm:

• Ho kéo dài, đặc biệt vào ban đêm
• Thở khò khè khi thở ra, đôi khi khi hít vào
• Khó thở hoặc thở nhanh
• Cảm giác tức ngực và khó thở sâu
• Các triệu chứng có thể trở nên nghiêm trọng hơn khi bị cảm lạnh, thay đổi thời tiết hoặc tiếp xúc với các tác nhân kích thích như bụi, khói thuốc, phấn hoa, lông động vật, và hóa chất mạnh.

Hen suyễn có nhiều nguyên nhân và yếu tố nguy cơ khác nhau, trong đó có:

• Yếu tố di truyền, đặc biệt khi có người thân trong gia đình mắc hen suyễn hoặc các bệnh dị ứng như chàm, viêm mũi dị ứng
• Tiếp xúc với ô nhiễm môi trường, khói thuốc lá, bụi và các chất kích thích trong nhà và ngoài trời
• Tác động của đô thị hóa và lối sống hiện đại
• Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển phổi như trẻ sinh non, sinh nhẹ cân hoặc nhiễm trùng đường hô hấp do virus
• Thừa cân hoặc béo phì ở trẻ em và người lớn cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh.

Bệnh hen suyễn có chữa khỏi hoàn toàn được không?

Hiện nay, hen suyễn vẫn được xem là một bệnh mãn tính, chưa có phương pháp nào chữa khỏi hoàn toàn. Tuy nhiên, nhờ vào các tiến bộ y học hiện đại, người bệnh hoàn toàn có thể kiểm soát tốt các triệu chứng và sống khỏe mạnh như người bình thường.

Theo các nghiên cứu, tỷ lệ thuyên giảm hen suyễn – được định nghĩa là không có triệu chứng và không sử dụng thuốc – thay đổi theo độ tuổi, với 33–53% ở thanh thiếu niên dưới 18 tuổi, 6–33% ở thanh niên trưởng thành từ 18 đến 30 tuổi, và 11–52% ở người trưởng thành trên 30 tuổi. Một nghiên cứu theo dõi 119 trẻ em hen suyễn dị ứng trong 30 năm cho thấy 30% thuyên giảm lâm sàng và 22% thuyên giảm hoàn toàn. Trong khi đó, ở người lớn khởi phát hen suyễn, tỷ lệ thuyên giảm được ghi nhận thấp hơn, chỉ khoảng 16% trong vòng 5 năm. Mặc dù có những trường hợp thuyên giảm tự nhiên, đây vẫn là nhóm nhỏ và không đồng nghĩa với việc bệnh được chữa khỏi hoàn toàn.

Nguyên nhân khiến hen suyễn chưa thể chữa khỏi là do các liệu pháp hiện tại chủ yếu tác động lên các chất trung gian viêm ở giai đoạn cuối của phản ứng bệnh, mà chưa điều chỉnh được phản ứng không thích nghi của biểu mô đường thở với môi trường – nguyên nhân cốt lõi gây viêm và triệu chứng. Liệu pháp miễn dịch đặc hiệu với dị nguyên được xem là hướng đi có tiềm năng trong việc điều chỉnh bệnh và duy trì lợi ích lâu dài sau khi kết thúc điều trị, tuy nhiên cần thêm nhiều thử nghiệm, đặc biệt ở người lớn, để xác nhận hiệu quả và ứng dụng rộng rãi. Vì vậy, đến nay hen suyễn vẫn chưa có phương pháp chữa khỏi hoàn toàn mà chỉ có thể kiểm soát hiệu quả qua các liệu pháp thích hợp.

Cách phòng ngừa và điều trị

Việc phòng ngừa và điều trị hen suyễn cần được thực hiện song song nhằm kiểm soát triệu chứng và ngăn ngừa các đợt cấp. Cách tiếp cận hiệu quả bao gồm thay đổi lối sống, giảm tiếp xúc với các yếu tố khởi phát và tuân thủ đúng phác đồ điều trị theo chỉ định y khoa như sau:

Xác định và tránh tác nhân gây hen suyễn

Việc đầu tiên và quan trọng nhất trong phòng ngừa hen suyễn là xác định chính xác những tác nhân dễ gây kích ứng hoặc khởi phát cơn hen của bạn. Có thể là dị ứng với phấn hoa, mạt bụi, lông thú cưng, hay các yếu tố môi trường như khói thuốc, ô nhiễm không khí, không khí lạnh hoặc các loại hóa chất mạnh. Việc ghi nhật ký hen suyễn hàng ngày sẽ giúp bạn theo dõi và nhận biết được những yếu tố này. Sau đó, người bệnh nên cố gắng hạn chế hoặc tránh tiếp xúc trực tiếp với chúng để giảm nguy cơ xuất hiện cơn hen.

Giữ vệ sinh và môi trường sống sạch sẽ

Môi trường sống sạch sẽ đóng vai trò rất quan trọng trong việc kiểm soát hen suyễn, nên tiến hành giặt giũ chăn ga, gối, màn cửa bằng nước nóng thường xuyên để tiêu diệt mạt bụi và các dị nguyên khác. Nên sử dụng máy hút ẩm để giữ độ ẩm trong nhà ở mức hợp lý, tránh ẩm mốc. Hạn chế dùng bình xịt hoặc máy phun sương trong nhà để không làm tăng độ ẩm và lan tỏa các chất gây kích ứng.
Ngoài ra, kiểm soát tốt các loại côn trùng như gián, kiến trong nhà cũng giúp hạn chế dị ứng.

Ngăn ngừa các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp

Các bệnh nhiễm trùng như cảm cúm, viêm phổi có thể làm tăng nguy cơ bùng phát cơn hen suyễn. Vì vậy, cần rửa tay thường xuyên, nhất là sau khi đi ra ngoài hoặc tiếp xúc với người khác, để hạn chế vi khuẩn và virus xâm nhập. Tránh tiếp xúc gần với người đang bị cảm cúm hoặc các bệnh truyền nhiễm đường hô hấp khác.

Ngoài ra, tiêm phòng vắc-xin phòng cúm hàng năm, vắc-xin phòng viêm phổi và các loại vắc-xin khác theo chỉ định của bác sĩ sẽ giúp bảo vệ hệ hô hấp, giảm nguy cơ phát sinh cơn hen do nhiễm trùng.

Dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ

Việc dùng thuốc điều trị hen suyễn đúng cách và đều đặn là yếu tố quyết định trong việc kiểm soát và điều trị hen suyễn. Thuốc kiểm soát dài hạn như corticosteroid dạng hít giúp giảm viêm, ngăn ngừa cơn hen tái phát. Thuốc giãn phế quản dạng hít được sử dụng để cắt cơn hen khi xuất hiện các triệu chứng như khó thở, ho, tức ngực. Tuyệt đối tuân thủ hướng dẫn dùng thuốc của bác sĩ, không tự ý ngừng hoặc thay đổi liều lượng để tránh nguy cơ bùng phát cơn hen nặng.

Ăn uống hợp lý và tập thể dục đều đặn

Chế độ ăn cho người hen phế quản cũng cần được chú ý vì thức ăn có thể chứa nhiều dị nguyên gây khởi phát cơn hen do cơ địa dễ dị ứng. Một chế độ ăn cân bằng dinh dưỡng giúp nâng cao thể trạng, tăng sức đề kháng và hạn chế các bệnh làm nặng thêm hen. Người bệnh nên ưu tiên thực phẩm giàu vitamin C, D, magie, omega-3 và beta-caroten để cải thiện chức năng hô hấp và chống viêm. Đồng thời cần tránh các thực phẩm dễ gây dị ứng như hải sản, các loại hạt, đồ đóng hộp chứa chất bảo quản, chất kích thích, đồ ăn nhiều calo, thực phẩm có gas và không nên ăn quá no để tránh kích thích cơn hen.

Tập luyện thể dục thể thao không chỉ giúp nâng cao sức khỏe tổng thể mà còn hỗ trợ cải thiện chức năng hô hấp. Tuy nhiên, với người bị hen suyễn, cần lựa chọn các bài tập nhẹ nhàng, vừa sức như đi bộ, yoga, bơi lội để tránh kích thích cơn hen do vận động. Nếu dễ bị cơn hen do tập thể dục, hãy sử dụng thuốc dự phòng theo hướng dẫn của bác sĩ trước khi vận động để giảm nguy cơ xảy ra triệu chứng.

Hen suyễn là một bệnh mãn tính chưa thể chữa khỏi hoàn toàn, nhưng với việc phát hiện sớm, phòng ngừa đúng cách và tuân thủ điều trị khoa học, người bệnh hoàn toàn có thể kiểm soát tốt các triệu chứng gặp phải. Hy vọng bài viết trên sẽ cung cấp cho bạn những thông tin cần thiết về bệnh hen suyễn, giúp bạn hiểu rõ hơn về nguyên nhân, triệu chứng cũng như cách phòng ngừa và điều trị hiệu quả để bảo vệ sức khỏe bản thân và gia đình.

Tài liệu tham khảo

1. Chuyên gia WHO (Ngày đăng: ngày 6 tháng 5 năm 2024). Asthma. who.int . Truy cập ngày 12 tháng 8 năm 2025.

2. Tác giả Rolla G (Ngày đăng: ngày 4 tháng 9 năm 2023). Why Current Therapy Does Not Cure Asthma. Is It Time to Move Towards a One Health Approach?. Pubmed . Truy cập ngày 12 tháng 8 năm 2025.