Phì đại tuyến tiền liệt lành tính: Triệu chứng, nguyên nhân và lựa chọn điều trị an toàn cho nam giới

Là một phần của quá trình lão hóa tự nhiên, cơ thể nam giới phải trải qua nhiều thay đổi về mặt sinh lý. Trong đó, phì đại tuyến tiền liệt lành tính (Benign Prostatic Hyperplasia – BPH) là một trong những tình trạng thường gặp nhất khi họ bước vào độ tuổi trung niên và cao hơn. Đây là sự gia tăng kích thước không phải ung thư của tuyến tiền liệt, một tuyến nhỏ nằm dưới bàng quang và bao quanh niệu đạo.

Bài viết này sẽ cung cấp một cái nhìn tổng quan, khoa học nhưng dễ hiểu về các triệu chứng, nguyên nhân cốt lõi và những lựa chọn điều trị an toàn, hiệu quả đang được áp dụng hiện nay.

Triệu chứng nhận biết của phì đại tuyến tiền liệt

Nhóm triệu chứng do tắc nghẽn: Nguyên nhân là do tuyến tiền liệt phình to, tạo ra một rào cản vật lý chèn ép niệu đạo. Điều này dẫn đến các khó khăn khi tống xuất nước tiểu, bao gồm:

• Khó bắt đầu tiểu: Cần một khoảng thời gian chờ đợi trước khi dòng tiểu có thể bắt đầu chảy.
• Suy giảm lực phun: Dòng nước tiểu trở nên yếu, ngắt quãng và không còn mạnh mẽ như trước.
• Cảm giác tiểu không trọn vẹn: Luôn cảm thấy ấm ách, bức bối vì bàng quang dường như vẫn còn đầy nước tiểu sau khi vừa đi vệ sinh.
• Phải gắng sức: Người bệnh phải chủ động gồng mình, dùng sức từ cơ bụng để đẩy nước tiểu qua chỗ hẹp.
• Tiểu sót: Sau khi tiểu xong, vẫn còn vài giọt nước tiểu rỉ ra không kiểm soát.

Nhóm triệu chứng do kích thích: Đây là hệ quả của việc bàng quang phải hoạt động quá sức để thắng lại sự tắc nghẽn. Tình trạng này khiến cơ bàng quang trở nên nhạy cảm và dễ co bóp hơn, gây ra:

• Tần suất tiểu tăng: Số lần đi vệ sinh vào ban ngày tăng lên một cách bất thường.
• Tiểu khẩn cấp: Cơn buồn tiểu ập đến bất ngờ, dữ dội, khiến người bệnh khó có thể nhịn được.
• Tiểu đêm: Giấc ngủ ban đêm liên tục bị gián đoạn bởi nhu cầu phải thức dậy để đi tiểu.

Nguyên nhân gây bệnh

Tuổi tác: Mối liên hệ giữa tuổi tác và phì đại tuyến tiền liệt là không thể phủ nhận; nó được coi là một diễn tiến sinh lý tự nhiên trong quá trình lão hóa của phái mạnh. Tình trạng này hiếm khi xảy ra trước tuổi 40, nhưng tỷ lệ mắc bệnh tăng lên đáng kể sau đó.

Sự thay đổi nội tiết tố: Nội tiết tố nam, đặc biệt là Dihydrotestosterone (DHT), đóng vai trò then chốt. Trong cơ thể, hormone testosterone được chuyển hóa thành DHT nhờ enzyme 5-alpha-reductase. DHT chính là “thủ phạm” kích thích các tế bào tuyến tiền liệt tăng sinh, dẫn đến việc tuyến này ngày càng phình to ra.

Các lựa chọn điều trị an toàn và hiệu quả

Theo dõi và thay đổi lối sống (Watchful Waiting)

Áp dụng cho các trường hợp có triệu chứng nhẹ, ít gây khó chịu.

• Hạn chế uống nước vào buổi tối (khoảng 2 giờ trước khi đi ngủ) để giảm tiểu đêm.
• Giảm tiêu thụ caffeine (cà phê, trà) và rượu bia vì chúng có thể gây kích thích bàng quang.
• Tập các bài tập sàn chậu (Kegel) để tăng cường sức mạnh cơ vùng chậu.
• Tránh các thuốc có thể làm nặng thêm triệu chứng (ví dụ: một số thuốc chống nghẹt mũi, thuốc kháng histamin).

Điều trị bằng thuốc (Nội khoa)

Nhóm chẹn Alpha-1 (Alpha-blockers): Ví dụ như Alfuzosin, Tamsulosin. Các thuốc này không làm giảm kích thước tuyến tiền liệt, mà hoạt động bằng cách làm giãn các cơ trơn ở cổ bàng quang và tuyến tiền liệt. Điều này giúp “mở rộng” đường ra của nước tiểu, làm giảm nhanh các triệu chứng tắc nghẽn.

Nhóm ức chế 5-alpha-reductase: Ví dụ như Finasteride, Dutasteride. Thuốc tác động trực tiếp vào nguyên nhân gây bệnh bằng cách ngăn chặn sự chuyển đổi testosterone thành DHT. Kết quả là, kích thước của tuyến tiền liệt sẽ giảm dần theo thời gian (thường sau 3-6 tháng), giúp cải thiện triệu chứng một cách bền vững.

Điều trị kết hợp: Đối với nhiều bệnh nhân, việc sử dụng đồng thời cả hai nhóm thuốc mang lại một “tác động kép” ưu việt. Một loại thuốc sẽ giúp cải thiện nhanh chóng các triệu chứng khó chịu về đường tiểu, trong khi loại thuốc còn lại tác động trực tiếp vào căn nguyên, giúp thu nhỏ kích thước tuyến tiền liệt một cách bền vững.

Liệu pháp từ thảo dược

Một số chiết xuất thảo dược, nổi bật là Cây Cọ Lùn (Saw Palmetto), đã được nghiên cứu cho BPH. Tuy nhiên, hiệu quả của chúng vẫn còn đang được tranh luận và các nghiên cứu lớn cho thấy tác dụng không vượt trội so với giả dược. Bệnh nhân cần tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ trước khi sử dụng bất kỳ sản phẩm thảo dược nào.

Can thiệp ngoại khoa và thủ thuật ít xâm lấn

Khi điều trị bằng thuốc không hiệu quả, hoặc khi xuất hiện các biến chứng nặng (bí tiểu hoàn toàn, nhiễm trùng tái phát, sỏi bàng quang, suy giảm chức năng thận), can thiệp ngoại khoa sẽ được chỉ định.

Phẫu thuật cắt bỏ tuyến tiền liệt qua nội soi niệu đạo (TURP): Từng được coi là “tiêu chuẩn vàng”, bác sĩ sẽ dùng dụng cụ nội soi để cắt bỏ phần mô tuyến tiền liệt gây tắc nghẽn.

Các thủ thuật ít xâm lấn khác: Hiện nay có nhiều phương pháp mới như dùng laser, hơi nước (Rezum),… với ưu điểm là ít chảy máu và thời gian phục hồi nhanh hơn.

Kết luận

Phì đại tuyến tiền liệt lành tính là một phần không thể tránh khỏi của quá trình lão hóa ở nhiều nam giới, nhưng nó hoàn toàn có thể được quản lý hiệu quả. Với sự tiến bộ của y học, có rất nhiều lựa chọn điều trị an toàn, từ thay đổi lối sống, dùng thuốc cho đến các can thiệp ngoại khoa. Điều quan trọng nhất là nam giới không nên âm thầm chịu đựng. Hãy chủ động thăm khám để được chẩn đoán chính xác và nhận được sự tư vấn về phương pháp điều trị phù hợp nhất cho bản thân, từ đó tìm lại sự thoải mái và chất lượng cuộc sống.

Tài liệu tham khảo

Sarelis Infante Hernández, Juan Gómez Rivas (2024). Benign prostatic hyperplasia, Pubmed. Truy cập ngày 11 tháng 8 năm 2025.